DIY Audio Türkiye Forum

[TerraMino]

Merhabalar

Sn. drhardware'in LM4562'li preamplifikatör hakkında yazdıklarını okuyunca, şimdiye kadar preamlifikatörlü dinleti tecrübem olmadığından merak ettim. 1 yıldır iki adet LM1875 ile yaptığım ve National firmasının LM1875 datasheet dosyasında yer alan tek güç kaynaklı şemadan yaptığım amplifikatörü kullanıyorum. Tannoy MX1 hoparlörlerim var ve sistemimin ses kalitesinden çok memnunum.

drhardware, LM4562 ile yapılan preamplifikatörün detay artışı sağladığını anlatmış. Oluşacak farkı görmek için yine LM1875'lerle çalışacak bir dizayn yaptım. Devre tasarımını DipTrace yazılımıyla hazırladım. Ancak programı yeni bulduğumdan ve henüz özelliklerine hakim olmadığımdan, şemasında eleman değerlerini gösterecek şekilde çizim yapamadım. Eleman değerleri National'ın verdiği değerlerle drhardware'in verdiği LM4562 devresindeki değerlerle aynıdır. LM4562''lerin içindeki tek opamp katını kullanacağım. Amplifikatör devresinden iki adet basarak ayrı ayrı hazırlayıp, metal kutuya koyacağım.

Sadede gelirsek,
Son zamanlarda forumda eski yazıları okuma fırsatı buldum. Yıldız şase, hatların kısa yapılması, eleman yerleşimleri gibi konuların tasarımda dikkat edilmesi durumunda daha iyi sonuçlar alınacağını okudum. Sizlerden ricam yaptığım baskı devreyi incelemeniz. Devreyi DipTrace ile yaptıktan sonra çözünürlüğe dikkat ederek photoshop yazılımında birtakım düzeltmeler yaptım. Bu nedenle DipTrace çıktısı ile photoshop çıktısı arasında ufak tefek farklar göreceksiniz. Plaket boyutu 8x5 cm dir. Hatları mümkün olduğunca kısaltmaka adına, opamp'ın -15V beslemesini +15V'tan uzakta bıraktım. Sinyal hattını kısa tutmaya çalıştım. LM1875'in besleme hatlarını ve şaseyi kalın yaptım. Şemadaki R5'i (22k) şimdilik eklemedim, gerekli olup olmadığı konusunda kararsız kaldım.

Şu an aklıma gelmeyen başka konularda devre için görüş ve önerilerinizi okumaktan zevk duyacağım. Şimdiden teşekkürler

Şema


Üstten Görünüş (DipTrace ekran görüntüsü)


Alttan Görünüş (Photoshop ile düzeltmeler yapıldı)

[drhardware]

Dostum eline sağlık, güzel çalışma olmuş...
Lakin bi kaç husus kafamı kurcaladı;
"1 yıldır iki adet LM1875 ile yaptığım ve National firmasının LM1875 datasheet dosyasında yer alan tek güç kaynaklı şemadan yaptığım amplifikatörü kullanıyorum" demişsin.. Preamplifikatörü, bu tek kaynaklı GC lerle mi kullanacaksın yoksa yeni bir simetrik çalışan devreye mi bağlayacaksın?
Eğer eski dizayna bağlayacaksan bu çizimde bir hata var demektir.
LM1875 amplifikatörün çizimdeki gibi (veya asimetrik besleme) yani AC kuplajlı olacaksa bu durumda preampla power amp arasına bir DC stopaj kondansatörü eklemen gerekir. Aksi takdirde preamp çıkışında oluşacak bir DC offset LM1875 inin çalışma koşullarını dengesiz hale sokar ve en iyi ihtimalle orta seviyede asimetrik "sert kesme" meydana gelir.
Örneğin benim denemelerimde, kişisel bilgisayarımın üzerindeki XFI Extreme Music ses kartının çıkışında oluşan yaklaşık 95mV luk nedenini asla tespit edemediğim DC offset sayesinde LM4562 preampım 300mV ve LM4780 amp ın da netice olarak 6V DC offset üretti ve ciddi sorunlar yaşadım. Araya eklediğim 2u2/160v Vishay MKP kondansatörden sonrea durum stabil bir hal aldı..
Ayrıca aynı tür bir kondansın da yine preamp girişine eklenmesi daha sağlıklı olacaktır. Eğer ses potansiyometresi preamp girişine yerleştirilecekse, bu durumda girişteki kondans elzem olmaktan öte farz olur..
Çizimle ilgili başka bir sorun; eğer 1875 in çizimdeki gibi simetrik kaynakla çalışacaksa, bu durumda çıkıştaki C16 kondansatörü gereksizdir.
Gelelim PCB dizaynına;
Bence güzel bir çizim. Şemayla mukayese etmedim, sanırım o işi yapmışsındır zaten. Gorund plane güzel olmuş, ancak besleme konusunda bi tespitim olacak; eğer şekildeki gibi simetrik beslemeli bir 1875 yapacaksan, bu durumda besleme için ekstra regülatör devresine gereksinimin yok. + ve - 24 lardan 1K/W direnç ve paralel 15v/1W zener diyotla daha iyi sonuç alırsın.
Ve en önemli sorun; PCB üzrindeki gorund plane ÇOK NET BİR BİÇİMDE GROUND LOOP OLUŞTURUYOR. BU HALİYLE BOL BOL HIRILTI DUYARSIN! Hele ki preamp ın aynı kartta olduğu dikkate alınırsa..
Kolay gelsin.

[TerraMino]

Sorularınızı tek tek cevaplayayım.
- Bir yıldır kullandığım devre 24V tek kaynaktan besleniyor. Burada verdiğim çalışmayı sıfırdan yapacağım.

- Preamplifikatörü mevcut sistemimle kullanmayı çok isterim. 1 yıldır kullandığım için pişme sürecini adım adım yaşadım ve şimdilerde dinlediğim ses çok güzel. Ancak elimdeki kaynak tek çıkışlı olduğundan simetrik besleme gerekecekti. Bu nedenle amplifikatörü de içine alan yeni bir çalışma yapayım dedim. LM4562'yi tek kaynakla çalıştırmanın bir yolu varsa çok yardımı olur. Böyle bir imkan varsa yeni devreyle uğraşmam ve mevcut sistemi iyileştirmek için ayrı bir kat halinde preamplifikatörü yapıp sisteme eklerim.


LM4562'yi tek kaynakla çalıştırma imkanı yoksa:

- Yeni dizayn için dikkat çektiğiniz kuplaj kondansatörlerini devreye eklerim.

- Regülatör devresini sadece LM4562 için kullanacaktım. 2 x 24 Voltluk 90W trafo sardıracağım için preamplifikatöre 15V simetrik beslemeyi bu şekilde sağlamayı düşünmüştüm.

- Ground Loop konusunu açarsanız ve nasıl düzeltilebileceğini anlatırsanız sevinirim. Nerede ve nasıl oluştuğunu öğrenmek isterim.

- Vınıltılar konusunda benim kullandığım ve olumlu sonuç aldığım bir şeyi de burada sizlerle paylaşmak isterim. Burada sinyal hattından kaynaklananlar kadar besleme hattından gelen gürültüler de etkili oluyor. Karaköyde ferit bilezikler ve motor mıknatısları satan bir dükkandan aldığım 160 mikrohenrilik 10 amper geçiren ferit nüveli bobinleri besleme hattına seri bağlıyorum ve önüne ve arkasına eklediğim kondansatörlerle besleme hattındaki parazitik sinyalleri bastırıyorum. Seste arkaplan ciddi şekilde rahatlıyor ve boşluk hissi (sanırım air diye tanımlanıyor) artıyor. Geri planda çalan enstrümanların seçiciliği de yükseliyor. Senfonik eserlerde bu durum çok belirgin. Özellikle Korsakov'un Şehrazat Op.35 ve Borodin'in Polovetsian Dances isimli eserlerinde zevkten dört köşe oluyorum.

Birazdan mevcut sistemimin fotoğraflarını ekleyeceğim.

[TerraMino]

Mevcut sistemimi eski bir Arçelik analog uydu alıcısının kutusuna kurmuştum.
Arka tarafta görülen rulo halindeki gri kablo şu an kullanılmıyor. Başta kullandığım sinyal giriş jaklarından memnun kalmayınca çift ekranlamalı kaliteli bir uydu kablosundan interconnect yapıp bilgisayarımdan aldığım sesi direkt olarak devreye bağlamıştım.



Ortadaki mavi kondansatörler hoparlörler için kuplaj kondansatörleri.

Sol ve öndeki kondansatörler ise besleme hattı için çalışıyorlar. Ön taraftaki kondansatörlerin arasında, bahsettiğim bobinin bir kısmı görülüyor.

Bu da entegrelerin yakından çekilmiş hali. Telefonla çektiğim için pek iyi çıkmadı.


Sistem audio grade ölçeğinde parçalar içermiyor. Ancak bu parçaları bulamadığım için standart malzemelerle yapmıştım. İlerde daha da iyi bir şey yapmayı istiyorum. Acelem yok, bu bir hobi ve basamakları teker teker çıkarak her yeni gelişmenin tadını sonuna kadar çıkarmaktan yanayım.

[drhardware]

Dostum güzel bi çalışma eline sağlık...
Tek kaynakla dual kaynak arasındaki fark devrenin referans noktasının sabit ya da yüzer durumda olmasından kaynaklanır. Dolayısıyla eğer köprü bağlanmış değilse tek kaynak beslenen bir ampliyle çift kaynak beslenen bir ampli arasında ciddi sound farkı olur.
Ses sinyali alternatif akım olduğuna göre besleme de buna uygun olarak simetrik olmalıdır. Hoparlör çıkış hattında kullanılan kondansatörler, hoparlör yüküne bağlı olarak frekans cevabını bozar ve hem de distorsiyon+gürültüye neden olur. Bu durum genel olarak sinyal hatındaki tüm kondansatörler için geçerlidir.
Bu anlamda, sinyal ve geri besleme hatlarında kullanılan kondansatörlerin çok çok iyi seçilmesi gerekir. Analitik bir dinleme için en iyi çözüm MKP kondansatörlerdir. Ancak bunların piyasada en fazla 47u kapasitesindekileri mevcuttur ve doğal olarak hoparlör hattında kullanılamazlar.
Kişisel olarak tavsiyem, çift beslemeye geçmen. Bu durumda doğal olarak preamp için de yeni bir dizayna gerek kalmaz.
Diğer yandan, çalışmanı takdir etmekle birlikte, benim daha önce aynı preamp için hazırladığım bir PCB dizaynını yayımlıyorum ki boşa detayla uğraşma..
Ground loop konusu oldukça derin olmakla birlikte kısaca anlatmak gerekirse; ground hattı, bütün sinyal ve enerji hatlarının "deşarj edildiği" merkezdir. Ve referans noktasıdır. Örneğin çıkış transistörlerinde meydana gelebilecek bir gürültünün genel sisteme etkisi %1 olurken GND hattında meydana gelebilecek bir gürültü kesin olarak tüm sistemi etkiler. Ground loop, şasinin bağlandığı herhangi bir noktadan diğer bir noktaya birden çok yol oluşmasıdır. Bu durumda mesafeler farklı olacağından, aynı sinyal bir kaç kanaldan ve farklı sürelerle hedefe ulaşır ve aralarında faz farkı oluşur. Bu faz farklılığı besleme dip gürültüsünün 1.harmoniği (100Hz, çünkü en belirgün gürültü odur) üzerine binerek sinyal çıkışına iletilir. Bu anlamda, her şasi bağlantısı direkt olarak ve başka bağlantılarla karışmadan ortak şasi noktasına iletilmelidir. Bu durumda doğal olarak yıldız şekli oluşur yani yıldız şasi yapılmış olur..
Başka bir husus, klasik müzik dinleyen bir diy ci daha bulmak beni ziyadesiyle memnun etti! Şok bobini konusunu muhakkak ilk uygulamamda deneyeceğim. Ancak tavsiyem, pi devresi oluşturman, yani önce bi kondans, sonra paralel bobin ve sonra bir kondans daha.. Bu durumda etkiyi dörde katlarsın.
Regüleler için, 78/79XX serisi regüleler bu işi için biraz "KABA" kaçacaktır. Yüksek frekanslardaki PSRR oranları düşüktür ve muhtemelen ek gürültü yaratırlar. Bunların yerine daha basitçe direnç + zener + kondans gibi bi regfüle kurarsan LM4562 leri daha gürültüsüz çalışır. Ve senin "airy" işi daha bi lezzetli olur!
Başka soru8n varsa çekinmeden sorabilirsin.. Kolay gelsin.

[TerraMino]

Alakanız için çok teşekkür ediyorum.

Çift beslemeli sistem önerinizi not aldım. İyice araştırıp hazırlandıktan sonra audio grade seviyesinde malzemeyle yapmaya karar verdim. Verdiğiniz preamplifikatör pcb dökümanını da kaydettim. Bu konu şimdilik ötelendi.

Mevcut sistem üzerinden birkaç sorum daha olacak.
Verdiğiniz devre hakkındaki konuda LM4562 yerine kullanılabileceğini söylediğiniz NE5532 için tek kaynak beslemeli bir şema buldum. LM4562 kullanarak ve eleman değerlerini sizin şemanızdakilerle değiştirerek bu şemayı uygulamak nasıl olur?


LM4562 ile ilgili devre hakkında sorulan sorulara verdiğiniz cevaplar arasında NJM4558 isimli opampın lambalıya yakın ses verdiğini söylemişsiniz. Bu nasıl oluyor? Söz konusu opamp harmonik mi üretiyor?

Şok bobinini pi devresi şeklinde yapmıştım. Önünde ve arkasında yer alan 100nf kondansatörler ve iki adet 4700uF kondansatörlerle hazırlamıştım. Besleme trafosunu da herhangi bir etkiye neden olmasın diye harici olarak uzak bir konumda tutuyorum. Besleme trafosu 29V veriyor. İki kez bobinlerden geçtikten sonra 26.8V değerine düşüyor. Sistemim çok verimli çalışıyor ve pişme sürecini hızlandırmak için birkaç kez hoparlör çıkışlarına 8 ohm luk yüksek güçlü dirençler bağlayarak ve sesi iyice açarak saatlerce çalıştırmıştım.

[drhardware]

Dostum şeffaflık ve müzikalite için LM4562 şart değil.
Yıllardır pek çok audiophile cihazda kullanılan NE5532 (veya tek opamp vers=5534) da eski olmasına rağmen şaşırtıcı bir performansa sahiptir ve çoğu müzikseveri fazlasıyla mutlu eder. Ancak muhakkak Philips marka olmalıdır.
Diğer yandan NJM4558 de oldukça eski bir opamp olmasına rağmen modern HIFI speklerini yakalamakta güçlük çekmez. Lakin özellikle de Çİn menşeli pek çok cihazda kullanılan bu opampın en büyük eksiği slew rate idir. Düşük slew rate = non-analitik müzikalite=tubelike sound demektir. Eğer müziği, bir analizci/yorumcu ya da ses mühendisi kulağıyla değil de salt dinleyici duyarlılığıyla dinliyorsan muhakkak bu opampların ikisi de yeterli gelecektir.
Doğaldır ki bu noktada, kaynak, preamp, power amp ve hopartör uyumluluğu devreye girecektir. Örneğin HDAM veya OPA637 çıkışlı bir CDP nin ardına bu tür bir preamp/power amp koyarsan kaynhağı harcamış olursun, diğer yandan referans hoparlörlerle de LM1875 oldukça sönük kalacaktır.
Bu manada; "ne kadar köfte o kadar ekmek" mantığıyla hareket edersek; "evet" elindeki tek supply LM1875 ile NE5532 veya NJM4558 oldukça uyumlu çalışır. Tek kaynak için verdiğin örnekte uygulanan metodlar da gayet verimlidir. Ancak örnekteki preampın gerilim kazancı ciddi derecede tehlikelidir. Ayrıca birinci kattaki frekans kompanzasyonu da devreyi HIFI olmaktan ötelere itmektedir. Bunun yerine, birinci kattaki bias devresini (girişte kullanılan 10K/10K gerilim bölücü ile 47K bias sınırlayıcı ve 10K ya paralel 100u) LM4562 temel devresine uygulamak ve giriş çıkışlarda 1u MKP veya MKC kondansatör kullanmak sonucu garantileyecektir. Diğer yandan tavsiyem potansiyometrenin preampdan sonrasına konulması yönündedir. Bu preamp çıkış gürültüsünün makul boyutlara çekilmesini sağlayacaktır. Ancak bu durumda standart bir CDP kullanılacaksa muhakkak preamp girişine 10K/10K gibi bir gerilim bölücü konulmalıdır. 26v gibi bir besleme direkt olarak NE5532 nin besleme ucuna uygulanabilir (aslında +44v a kadar) ve herhangi bir ek regüle vs gerektirmez. Bunun yerine ikinci bir pi filtresi uygulanabilir ve iyi sonuç alınır.
Başka bir not: Standart bir CDP için LM1875 amplifikatörün girişine herhangi bir preamp uygulaması gereksizdir. Ancak eğer LM1875 in giriş yük direnci düşük seçilmişse (<10K) bu durumda bazı CDP lerin sürüş kabiliyetleri düşük olduğundan tiz ve mid detaylarda azalma hissedilebilir ki bu durumda preamp gerekli olur.
Son not: Eğer mevcut single supply devreyi kullanacaksan, C 16 ya paralel 100nF MKT veya MKC türü bir kondans eklersen daha iyi sonuç alırsın. Özellikle de klasik müzik için..

Kolay gelsin.

[TerraMino]

Tekrar teşekkürler.
Dediklerinizi uygulayacağım. NE5532 sipariş ediyorum.

Tüm arşivimi dijital olarak FLAC / APE / OGG q10 formatlarında saklıyorum. Bu nedenle CDP yerine bilgisayar kullanıyorum. LM1875 için girişe seri 33 K direnç kullanmıştım. Ayrıca Girişte 1 Megaohm'luk paralel direnç var. 33 K'lık seri direnci koymadığım zaman ses kartının çıkışından gelen rahatsız edici bir hissss sesi oluyordu. Dirençten sonra bu durum ortadan kalktı. Sistem boştayken Hoparlörlere kulağımı yaklaştırdığımda hiçbir ses duyulmuyor.

C16'ya paralel 100nf kondansatör öneriniz ilginç geldi. Daha önce böyle bir uygulama görmemiştim. Sanırım etkisi yüksek frekanslı sinyallerde görülecek. Tam olarak ne yapılmış olacak?

[drhardware]

Arşivin ne tür eserlerden oluşuyor ve takribi ne kadar albümün var? Yalnızca meraktan soruyorum benim de arşivim APE ve FLAC ağırlıklı ve yaklaşık 750 albümüm var çoğu özel çekim gold CD ler.. Gerçi hava atmış gibi olmak istemem
Neyse,
Konuya dönecek olursak, girişteki seri paralel direnç kombinasyonunu anlamadım gerçi tam olarak. Ama olması gereken şu;
Girişte 1 adet DC blokaj kondansatörü (1u-10u arası ve MKC, MKP veya MKT) heme ardından şasiye doğru 20-50K arası bir giriş yükü ve seri olarak 1K civarı bir metal film direnç... Bu direncin ardından arzu edilirse 100pF civarı bir kompanzasyon kondansatörü de eklenebilir.
Bunlardan önce gürültüyü azaltmak için bir atennuator (yani potansiyometre veya kademeli ladder network) konmalıdır. Gürültü muhtemelen potansiyometre olmadığından meydana gelmiştir. Ancak belirttiğin 1M gibi direnç seviyeleri amplifikatörünü dengesizleştirebilir. Bir gainclone de her zaman Rf=Rb, Ri=Rin seçilmelidir. En dengeli ses bu şekilde elde edilir.
Paralel 100nF ın ne işe yaradığı hususu ise, yüksek değerdeki bir çıkış kondansatörünün (C16) ESR değeri yüksek frekanslarda orantısız olarak yükselebilir. Her ne kadar kaliteli (Nichicon Muse, Elna Cerafine gibi) kondansatörlerde bu daha lineer olsa da bu durumda tiz detaylarında ciddi azalış görülür. Paralel kondansatör hem bu frekanslardaki ESR yi düşürür hem de bazı detayların elektrolitiğin devasa dielektrik yüzeylerinde yok olup gitmesini engeller.
Bu arada NE5532 lerin muhakkak Philips marka olsun..

[TerraMino]

Arşivim çok geniş. Şimdiye kadar tekli albüm olarak saymadım ancak sadece kalabalık setleri sayarsak bile 500'ün üstündedir. Arşivim 192 CD'lik Mozart külliyatı, Stokowski'nin tüm arşivi, yine 80 küsur CD'lik Beethoven Complete Edition, yüklüce Karajan ve Furtwangler arşivi ve tekil albümlerle Hilary Hahn, Joshua Bell, İtzhak Perlman, Horowitz ve daha aklıma gelmeyen bir dolu insanın çaldığı yüzlerce eserden oluşuyor. Halen 1300 CD'lik yeni bir arşivi FLAC formatında riplemekle meşgulüm. Burada bahsettiklerim sadece klasik müzik arşivi. Türkçe ve Yabancı popüler müzik alanında da 2000'den fazla CD arşivim var. Bunlar da OGG q9 veya q10 formatında. Bu kısmı genelde eşim ve çocuklar tarafından kullanılıyor.

Gördüğünüz gibi ne siz ne de ben hava atmış olduk..

Dinlediğim eserler genellikle yaylı çalgılar ve piyano eserlerinden oluşuyor. Zaman zaman arya da dinlerim. Ancak kalabalık orkestralarla çalınan eserler beni çok etkiler.

NE5532 için Philips markalısını http://www.bluemavi.com'da bulmak mümkün olur mu bilmiyorum. Araştıracağım.

Dirençler konusuna gelince:
Sizin 20K dediğiniz yerde 1 Megaohm var. 1K için de 33K kullanıyorum. 100 pf yok ancak LM1875'in invert girişiyle non-invert girişi arasına 220pf koymuştum. (LM3875 datasheet'de vardı)