DIY Audio Türkiye Forum

[Tifa]

Merhaba,

Daha önce şu başlıkta sizlerin de yardımıyla tamir ettiğim eski bir setim mevcut:

entegreli-guc-yukseltecleri/muzik-seti-sema-tamir-yardim-istegi-t602.html

Linkteki konuyu açtığım günden beri setin tuner, aux ve VFD kısımları sorunsuz çalışıyor, zaten başlangıçta istediğim de buydu. O zamanlar setin CD kısmı için yeni bir lens de almıştım. Ama setin kendi changer mekanizmasını tekrar toplamak mümkün olmadığı için CDM12.1 modeli Philips lens boşta kaldı. Ancak geçenlerde yine bu tip işlerle uğraşasım geldi ve şu CD kısmından arta kalan parçalara tekrar bir göz atarken DIY bir transport yapma fikrimi hatırladım. Nette de biraz araştırdım ve bendeki CDM12.1'e çok yakın olduğunu sandığım yine Philips CD-PRO2LF modeli bir lensin DIY projelerde ve kitlerde yaygın bir şekilde kullanıdığını gördüm. Sanırım bu CD-PRO2LF modeli CDM12.1'in pro segmentinde yer alabilecek şekilde iyileştirilmişi. hi-end veya hi-fi, artık nereye denk geliyorsa tam olarak, bu tip bir komponentin o segmentte yer alabilmesi için karşılaması gereken kıstaslar nelerdir bilmiyorum. Ancak CDM12.1 ile de yapılamayacak birşey değildir diye tahmin ediyorum. Benim şu aşamada amacım, "kaliteli" bir kaynak elde etmekten ziyade transportu yapıp çalışır hale getirmek. Bu arada da yine bilmediklerimi öğrenmek, üstesinden gelebilirsem ileride daha "kaliteli" projelere de girişebilecek bilgi-beceri seviyesine giriş yapmak.

Şimdi benim kabaca kafamda şekillenen model şu oldu, CDM12.1 için bir güç kaynağı, bir DAC ve bir de lensi ayakta tutacak destek, kutu vs. gibi mekanik parçaları yapmak gerekiyor. Sizlerden daha önce buna benzer bir projeye girişen oldu mu? Bu konuda tecrübeleriniz nelerdir? Nereden başlamamı önerirsiniz?

Teşekkürler.

[hoparlör]

Doğrusu eğlenceli bir iş olmakla beraber transport yapmak oldukça zahmetli bir iş. Mekanik meraklısı arkadaşlarıma birşey demem ya da makine mühendisi kuzenimin profesyonel işlerine bu anlamda merak salmam ama o kadar çok hazır, eskiden kalma, ya da evde bir yerlerde duran transport var ki, yeniden yapmaya değmeyeceğini düşünüyorum. Karaköy'de hazır transportlar var, değişik ebatlarda. Benim de elimde lensi bitmiş ama transportu sağlam deck CD'ler var. Bunların kaliteli olanlarını lenslerini değiştirip ya da az kalitelilerini de transport olarak kullanıp işe yarar hale getirme projem var. Henüz zaman bulamadım.

[Tifa]

Hocam ihtiyaçtan tamir etmek için değil de, hobi maksatlı uğraşmak istiyorum ben de zaten. Ama nereden başlamam gerektiğini pek kestiremiyorum. Nette kaynak derya deniz ama bu kadar fazla olması da pek iyi değil sanki, özellikle benim gibi ihtiyacınız olan kısmı doğru bir şekilde süzemiyorsanız. Mesela bana şunlar lazım sanıyorum;

- Güç kaynağı,
- Kontrol ve display bordu,
- DAC,
- Varsa başka?

Bunları sıfırdan tasarlarım dersem yalan olur. O açıdan hazır proje bulmam lazım. Onda da malzeme ve PCB ürettirme gibi sıkıntılar çıkacak. O yüzden buradaki arkadaşlar bu gibi projeleri nasıl bir işleyişle gerçekleştiriyorlar onu merak ediyorum başlangıç olarak. Yani Amerika'yı yeniden keşfetmeye gerek yok, yanlış mı? =)

Aslında CD Transport gibi görece karmaşık birşey de şart değil, birşeyler üretip onun çalışması anında yaşadığım haz bana şu aşamada yine yeterli. Bu açıdan saydığım lojistik durumlar da göz önüne alındığında, bizim memleketimizde en kolay şekilde gerçekleştirilebilen ses devresi projeleri neler olabilir, o konuda ne tavsiye edersiniz? Mesela spdif kaynaklar için yoğun olarak kulaklıkla kullanılacak bir DAC projesi de hiç fena olmaz.

[Hazar]

Yeterli talep olursa bu ortak bir proje olabilir. Bir heves USB DAC yayınladım, ona da kimse bakmadı. Onun için talep olduğundan emin olmadığım sürece yeni bir işe girişmiyorum.
Şunu da ekleyeyim, CD Transport ciddi iştir, sıkabilir. Şu Filips'in en baba transportunu alsanız bile (CDPro 2, ya da onun gibi birşeydi), dinlenebilir hale getirmek için ciddi uğraş vermek gereklidir; hem elektronik, hem de mekanik olarak !

Komple hazır paylaşan var mıdır açıkçası bilmiyorum, varsa da Çinlidir. Onlar meraklı bu işlere.

[Tifa]

Hazar bilmediğimden soruyorum, DAC'ta USB kullanmanın ne gibi avantajları var? optik/coax spdif dururken bende pek heyecan uyandırmıyor USB projeler doğrusu.

[Hazar]

Şöyle bir avantajı var: kaynak olarak bilgisayarı kullanabilmek. Ayrıca USB'nin (adı üzerinde, Universal Serial Bus) evrensel olması nedeniyse neredeyse her bilgisayarda kullanılabilmesi avantajı.

USB DAC'da USB ile DAC kısmı ayrık olabiliyor bu arada. Yani USB kısmını kullanmadan SPDIF receiver ile DAC'ı kullanmak mümkün. CD Transportlarda (en azından CDPRO 2'de) I2S çıkış var; bu direk olarak DAC'a girilebilir.

[hoparlör]

Doğrusu bu konuda iki meseleyi birbirinden ayırmak gerekiyor.

CD transport bildiğimiz CD medyasını koyduğumuz, onu döndürüp okuyucu göz ile dijital bilginin elde edildiği bölüm. Buraya kadar elektro-mekanik bir yapı söz konusu. Bu elektro-mekanik yapıyı da yine bir mikroişlemci veya doğrudan bilgisayar ile sürerek CD'yi döndürüp çıkan bitleri topluyoruz. Daha sonra ise bu bitleri DAC devresine yollayarak analog ses elde ediyoruz. Bu DAC ister bilgisayara bağlı olsun ister bağımsız çalışsın sonuçta analog sesi elde etmemize yarayan esas vatandaş, dolayısı ile ses kalitesindeki en önemli bölüm hepimizin bildiği üzere.

Şimdi ben bilgisayar kullanarak bildiğimiz ses CD'lerinin bir ISO imajını alıp sabit diske kaydediyorum. Ve sonra onu bir CD olarak algılayan bir yazılım örneğin Daemon vb. kullanıp sanki CD sürücüsüne takılmış gibi algılatabiliyorum. Ama ortada ne optik sürücü var ne de dönen CD'nin kendisi. Sabit diskten okutup bilgisayarın ses kartındaki DAC ile de analog sesi elde edip dinliyorum. Yani transport kullanmaya gerek kalmıyor.

Veya optik çıkışlı CD çalarımı bağlıyorum EMU-0404 harici ses kartının optik girişine, ses çıkışını da amfiye, gene dinliyorum müziğimi. Burada transport olarak CD çalar kullanıyorum, ama CD çaların üzerindeki DAC devre dışı kalıyor, ses kartının DAC işlevini kullanıyorum. İstersem USB ile EMU-0404 bilgisayara bağlıyken de onun bilgisayar veya başka bir kaynaktan dijital ses bilgisi alıp analog sinyale çevirmesini sağlıyorum. USB benim bilgisayarın optik çıkışını kullanıp tekrar harici ses kartına optik giriş yapmamın yerine geçiyor.

Transport olarak bilgisayar, medya çalar veya cd çalar kullanılabilir, bu tamamen bir tercih meselesi ve özel bir merak yok ise sıfırdan yapmanın en gereksiz olduğunu düşündüğüm kısmı. Bir CD-ROM alıp buna sürücü devreler yapmak da olabilir veya benim düşündüğüm gibi eski CD çalarların optik gözlerini değiştirip ve optik çıkışlarını kullanarak bunları transport olarak kullanmak da olabilir. Bunun dışında plastik bir tepsi vs., iyi bir mekanik tasarım gerektirdiği gibi parça temini ya da üretimi apayrı bir iş.

Ama sonuç olarak işin can alıcı noktası DAC olacaktır ve kaliteyi de bu kısım belirleyecektir. USB bağlantısı her zaman esneklik sağlar, DIY yapmışken bence olmaldır da. Hazar'ın devresine ilgi duymuştum, bence halen de güncel, sadece yapılacak bunca işin arasında pek bulaşamadım. Benim de asıl alanım dijital, ama hobim analog, bu yüzden

[Tifa]

Güncel PC'lerin çoğunda da spdif çıkış var zaten diye düşünmüştüm ben ama tabii spdif'le birlikte USB de olması bağlantı seçeneği çeşitliliği açısından iyidir. Sadece bana biraz "fil" olmaktan uzak geliyor psikolojik olarak. Aslında USB'yi sadece ses alanında değil, genel olarak sevmiyorum. Mevcutsa firewire kullanırım mesela, kağıt üzerinde günümüzde ne gibi üstünlüğü var deseniz araştırmadan cevap da veremem ama biraz eski kafalı olunca bazı şeyler böyle yer ediyor insanda

Hoparlör sizin dediğiniz de doğru ama Daemon'la virtual mount edip ses kartında çözdürme olayı benim DIY'dan anladığım yalınlıktan çok uzak bir yaklaşım. İşin içinde o kadar çok değişken var ki sinyal şuradan kaynaklanan teorik darboğaz veya girişimler nedeniyle kirli olacaktır diyemiyorum ama tamamını PC ile alakası olmayan hardware cihaz yapmak daha iyi değilse düz mantıkla şu soru aklıma geliyor: bunca meraklı insan neden "fil" transportlara rağbet ediyor? Eskiden bana göre de optik medyadan elde edilecek data digital olduğu için nerede okutulursa okutulsun hiçbir fark olmaz, tersini söyleyen varsa cahilliğindendir gibi bir düşünce hakimdi ama son dönemde acaba mı diyorum. Yine de, eski CD-ROM'ların çoğunda, güncel markaların bazı modellerinde de halen bulunabilen iki pinlik "digital out" çıkışı tatminkar bir kaynak olabilir diye düşünmekteyim. Benim elimde deck bir cdp yok ama kaynak olarak spdif çıkışlı pc-pio dv525-ps3 ve xbox360 var. External decoder olarak da digital girişli ve bence güzel de bir dac barındıran z5500 seti var, bu söylediğim kaynaklardan coax ve optik olarak z5500'e digital bağlantı yapıp sennheiser mx500'le dinlediğim audio cd'lerin hiçbirinin birbirinden bir farkı yok, ses genel olarak tatminkar denebilir. Burada sese etkiyen herhalde kaynaktan ziyade dac'ın karakteristiği oluyor şu halde?

I2S olayı nedir bu arada? Sağda solda rastlıyorum ama ne olduğunu bilmiyorum. CD Audio data transferi için standart bir interface falan mı?

[Hazar]

CD Transport gibi PC Transport kavramı yaygınlaşmaya başladı. Linn gibi fil markalar, ucu PC'ye bağlı cihazlar üretmeye başladılar ki, bu da gidişatın bu yönde olduğunun açık kanıtı. Plak ve iğne fanatikleri; gerçek analogcular zaten bunları uzaylı olarak izlemeye devam etmekte (Stereo Mecmuası forumlarında çok güzel tartışılmıştı), ben de onları imrenerek izlemeye devam etmekteyim
Daha ötesi, tek kaynak olarak PC'yi kullanan, hatta PC'den minimum gürültüyle dinleti için güç kaynağı, işlemci ve anakartları özel seçip, kullanılan player programında da parçayı komple RAM'a atıp oradan dinleyen, giderek artmakta olan bir güruh var. Dijitalciler artıyor.

USB'nin dezavantajı bile olabiliyor. Misal benim yaptığım USB Receiver da dahil olmak üzere; 16bit'lik bir kaynak sunuyor. Bunun 24bit olanı var, en bilineni Benchmark DAC1. Yakın zamana kadar çok büyük merak içerisindeydim, nasıl 24bit olabiliyor diye (çünkü üretilen 24bit çıkış veren bir USB Receiver entegresi yok!), o konuda da açıklığa kavuştum. 24bit'lik DAC'lar var ama. USB çözümünde bizi sınırlayan, piyasada böyle bir entegre olmaması aslında. 24bit için daha farklı bir yöntem uyguluyor gavurlar.. (TAS1020B diyeyim, konu bu değil burada bırakıyorum)

Z5500'e gelirsek, içindeki DAC dünyanın en iyi DAC'ı da olsa, önünde detay tırpanlayıcı bir DSP olduğu (ya da olmak zorunda olduğu) için bunu referans olarak almak hata olur. Stereo sistemlerle çok kanallı multimedya sistemleri karşılaştırmak ise diğer bir hatadır. İkisi ayrı klasmandadır.

I2S ise Philips'in geliştirdiği (buradan birşeyler çağrışıyor, CDPRO2'nin üreticisi de Philips) bir bus tanımı. SPDIF'ten farklı olarak Clock ve Data sinyalleri ayrı hatlar üzerinden iletilir, bu da bindirilmiş sinyalden clock kurtarma ihtiyacını ortadan kaldırarak çok daha düşük jitter ile dijital sesi aktarabilmemizi sağlar. Dahasını benden iyi yazmışlar, hazıra konayım:
http://en.wikipedia.org/wiki/I2S

[Tifa]

Sondan başlayayım, z5500'ü tabii ki referans olarak almadım, almam da =) Onu buradaki cd transport konusunda vereceğim örneğe pratikte temel teşkil etsin diye söylemiştim. Yani benim elimdeki ne kaynakların, ne de decoderin hiçbiri bu konuda referans olacak segmentte cihazlar değiller. Çok kanal meselesinde de bir yanlış anlaşılma oldu herhalde. Ben 6ch moddayken sadece frontların stereo modundaki durumdan bahsetmiyordum. Kulaklık takıldığında içeride neler olup bitiyor bilmiyorum ama kulaklıkla 2ch stereo downmix oluyor sistem. (Bunun da analog düzlemde bir yerlerde olduğunu hiç sanmıyorum bu arada, sanki yine DAC stereo pcm moda alıyor gibi kendisini.) Herhalde bu durum, 6ch moddaki sadece front l/r kanallardan ses gelen stereo durumdan farklı şekilde işliyordur. Zaten kulaklık harici durumların tamamını stereo olsun, ac3/dts olsun es geçiyorum, seti analog ve uydu kalitesi olarak hiç beğenmiyorum aldığımdan beri. O mesajımda ne demek istediğim daha iyi anlaşılsın diye şöyle söyleyeyim; ben elimdeki söylediğim kaynaklardan spdif çıktığım audiocd datasını z5500'de 2ch modda kulaklıkla dinlediğimde, hiçbiri arasında bir fark hissedilmiyor. z5500 burada referans değil, sabit fonksiyon sanki, onu demeye çalıştım. Yani en iyi kaynak da gelse, en kötü kaynakla arasında bir fark hissedilmeyecek, çünkü kaynaktan gelen digital sinyali biçimlendiren ve belki de daha doğru bir tanımla "yorumlayıp" bir şekle şemale sokan ana etken dac oluyor. Tabii "fil" daclarda durum farklı olabilir, kaynaktan kaynağa fark hissediliyor olabilir, onu demek istediyseniz o başka. Benim anlamaya çalıştığım da o zaten. Bu uzunca paragrafın tamamı yanlış olabilir, teorik bilgi değil çoğu kendi subjektif deneyimlerimden derlenmiştir Yani sadece stereo bir dac, çok kanallı bir dac'ın benim söylediğim gibi stereo modda çalışmasından farklı performans gösteriyor da olabilir. Tabii biri stero, diğeri surround her iki dac'ın da yaklaşık kalite ve fiyat/performans bandında olduğu ideal, teorik durum için konuşuyorum.

USB'den 24bit olabilmesine ben de şaşırdım, dediğiniz gibi USB spesifikasyonu gereği max. 16bit diye biliyorum. Söylediğiniz 24bitlik custom usb çözümü de sadece bu iş için üretildiyse bence yine anlamsız. Onunla uğraşılacağına doğrudan bir spdif'le kasa dışına çıkmak bana hala daha mantıklı geliyor.

I2S linki ve özet bilgi için tşk. Zaten CD ile ilgili hemen her taşın altından Sony-Philips ikilisi çıkıveriyor, endüstri standardı olarak cd'yi "keşfetmiş" olmaları bence tek başına yeterince ilginç ve aşama aşama boş bir vakitte hatmedilesi bir mevzuu. (Aynı şekilde sony-philis digital interface yani bildiğiniz üzre spdif mevzuu da ilgimi çok çekiyor.) Bu arada şu meşhur tda1541a ile ilgili bir yazıda denk geldim de, Philips en başta cd sistemi için 14bit bir çözünürlük öngörmüş de, sony'nin ısrarıyla 16bit'e çıkmış olay. tda1541(a?) ilk 16bit dac imiş, ondan öncekiler hep 14bit imiş, bu yüzden yeri ayrı deniyordu falan filan... Bir de son zamanlarda genelde sony pek sevilmeyen bir firma haline geldi bu kendi standartlarını (mesela en güncel ve önemli olarak blu-ray) tekelci bir şekilde dayatma konusunda, bence insanlar bu gibi konularda sony'ye haksızlık ediyorlar, her neyse biraz sapmış oluyorum sanki bunları yazıya ekleyerek...