DIY Audio Türkiye Forum

[hoparlör]

Uygun bir zamanda LM3886'lı gainclone projesini yapmak istiyorum, şimdilik elimde sadece bir çift entegre ve soğutucular var. Aslında LM4870 düşünüyordum ama yakın zamanda yurtdışından sipariş vermek konusunda kararsızım. Önce memlekettekileri değerlendireyim diyorum. Benim National'ın kataloglarını karıştırıp bu var mı diye sorduğum zamanlara göre çok daha az çeşit bulunuyor gibi. Eskiden neden daha fazla çeşit bulunurdu gibi bir izlenimim var bilemiyorum, galiba Çin mallarını yok saymak durumunda kaldığımız için.

Merak ettim, LM3886 ve LM3875 arasında tercih yapmak durumunda kalırsanız hangisini tercih edersiniz? Ve neden tabiki. Ya da 3886 varken neden 3875 ?:)

[berat23]

LM3875

[Hazar]

Doktorla yaptığımız bir konuşmadan alıntıdır.

Hazar - LM3886 daha yeni, niye 3875 ile yapıyoruz?
Doktor - Filler üstü gurular der ki; 3875 in sound u daha naif daha incedir. Bu konuda tartışma var gerçi ama kimse 3886 daha iyidir demiyor. Bazıları 3875 daha iyidir diyor ama.. Misalen şu capon herif var ya (Sakura) o halen 3875 kullanıyor.
3875 li pcb tasarımı çok daha basit. neden? çünkü 3886 da iki adet Vcc var. GND lift var ve de ayrıca mute var ki bizim asla kullanmadığımız birşey, çünkü onun mute si fil işi mute değil çıt yapıyor. 3875 de (kullanılan) yalnızca 5 pin var, 6'sı boş.
Esasen 1875 le 3875 in hiçbi farkı yok, içleri aynı sadece koruma devreleri farklıymış. eski olayı da şu, bunu 180 mikron mu ne o teknolojiyle üretiyolarmış, fabrika 90 mikrona geçmiş, 3875 in transistörleri büyük olduğundan üretemiyorlarmış. tabii tamamen diyci fiskosu.. ama şu bariz fark var aralarında, biri 5A diğeri 8A. %60 güç farkı var ama bana lazım değil...

ve devam eder...

Sözlük:
Fil = odyofil

[hoparlör]

Teşekkürler, Hazar aslında bu soruyu sormama neden olan Dr. oldu. Gördüğüm kadarıyla bu chipamp'lar konusunda sitedeki projeler dışında da oldukça deneyimli. Diğer arkadaşların da deneyimleri var, benim yok

Şaşırtıcı derecede iyi ses veren çeşitli cihazları dinledikçe, aslında biraz da MOSFET'li, BJT'li felan şeklinde çeşitli tasarımlara şartlandığımı farkettim. Tabiki transistörlü çıkış katları, hele Nico'nu tarzı amfiler gerçekten fark yaratabiliyor. Ama malzeme eşleme, PCB tasarımı ve uygulaması derken özellikle amacı evde fil'lik yapmak isteyen insanlar söz konusu olunca, chipamp'lar son derece başarılı olabiliyormuş. Tabiki malzeme sorunu gene devam ediyor, örneğin low ESR kondansatör bulmak gibi:(

STK ve TDA serisi hakkında fikrim ama LM serisini yeni keşfediyorum. Bizim gainclone projesini birara yapmaya niyetlendim. Bir de LM3876 varmış, hem de mute varmış. Sanırım bu da 90 mikronluk versiyon. Dijital işlemcilerin 180-120 mikron üretim teknikleriyle üretilmelerinden kurtulduk. Ama ses devreleri için on-off konumundan farklı gereksinimler olduğu bariz görünüyor.

Benim TDA2030'lu dönemlerime göre çok yol alınmış

[drhardware]

Dostum bu, ayrışık amplifikatörlerin daha iyi ses verdiği iddiası eski ve bir türlü içinden çıkılamayan bir tartışmadır. Uluslararası forumların pek çoğunda bu tartışmalar yapılır lakin bir türlü sonuçlanmaz, aynen Intel/AMD tartışması gibi.
Gerçekçi olmak gerekirse;
- İyi dizayn edilmiş ("iyi dizayn edilmiş" ten kasıt, gerçekten odyofil dizayndır, yoksa 5 transistörlü, hiç bir kontrolu olmayan, hele hele hazır darlingtonlardan ya da hexfetlerden imal ampliler değil)
- Audio grade parçalarla yapılmış,
- Özellikle de giriş eşlenikleri (LTP) çok düşük gürültülü özel çift BJT veya JFET lerle tasarlanmış
Ve hakkını verebilecek her güç seviyesindeki ayrışık amplifikatörler gerçekten entegre amplifikatörlerden iyi ses verir. Bunu hiçkimse tartışmaz.
Lakin;
Türkiye gibi komponent erişim imkanları kısıtlı, deneyimi sınırlı ülkelerde hele hele giriş ve orta seviyelerdeki DIY ciler için en iyi çözüm kaliteli entegre amplifkatörleri audio grade parçalarla yapmaktan geçer.
Öyle ki, defelarca belirttiğim gibi Sakura Labs. ın gaincard'ı besleme üniteleriyle birlikte neredeyse 3,000$ lar seviyesinde satılmaktadır, oysaki bildiğimiz LM3875 lerden oluşur. Bu demek değildir ki; her LM3875 le yapılan ampli aynı kaliteyi verir. Asla!
Buyurduğunuz gibi sinyal yollarına çok çok dikkat ederek, her yerinde audio grade komponentler kullanılarak ve çok çok kaliteli güç kaynağı dizaynı yaparak emin olun hi end kalitesinde ampliler yapabilirsiniz. Ancak asla 100 YTL harcamayla 3,000$ a satılan amplifikatörün kalitesini yakalayamazsınız. Para ve zaman konusunda cömert olmanız gerekir. Örneğin DC dekuplajı için 1 kuruşluk basit bir elektrolitik kullanmayı düşünüyorsanız sonuç fiyasko olacaktır. Bugünlerde ortalama kalitede audio grade bir MKP 2u2 lik kondansatör entegrenin fiyatından yüksektir. Aynı şekilde sinyal hattında kullanmanız gereken Caddock veya Vishay Dale precision dirençler neredeyse 7-8 avro dur... Diğer yandan 50W RMS çıkış verebilen bir entegre amplifikatörün hakkıyla 50W verebilmesi için 10A lere varan anlık tepe değerlerinin üstesinden gelebilecek bir güç kaynağı tasarlanmalıdır. Yani nereden baksanız 500-600VA lık (kanal başına) kaliteli bir toroid trafo, hızlı ve yumuşak kesimli diyotlar, ve low ESR serisinden (tercihen Panasonic FC/FM, Nichicon Gold, Rubycon Black Gate) 22,000uF dan aşağı olmayan filtreler, yine tercihen 10A lik piklere dayanabilecek bir regüle devresi ve de entegrenin her yanında MKP son filtre kondansatörleri (100nF) gereklidir. Doğal olarak böyle bir amplifiktörün altyapısında kullanılacak PCB de altın kaplamalı kalın ve oldukça kısa yollara sahip olmaı ve mümkünse NFB hattı ilgili pinlere sıfır uzaklıkta halledilmelidir. Ayrıca frekans kompanzasyonu için kullanılan küçük kapasitörler (47pF gibi) gümüş folyo yüksek voltajlı tiplerden seçilmeli ve amplifikatörün giriş çıkış bağlantıları ve terminaller (RCA ve binding post) altın veya gümüş kaplamalı olmalıdır.
Burada aklıma gelmeyen daha yüzlerce küçük ayrıntı var. Şu an bir LM3875 gainclone üzerinde çalışıyorum. Sonuçlandığında buradan paylaşırım herşeyi..
Şimdilik kolay gelsin.

[Kapibara]

Bütün hayallerimi yıktın doktor, okurken ter içinde kaldım.
HI-END bi cihaz yapabilme şansımız şu anki imkanlarla neredeyse yok gibi bişey.
Nerden baksan en az 1000$ gibi bi rakamı gözden çıkarmak gerek tabi bütün parçaları yurtdışından almak şartıyla.

[drhardware]

Dostum ne yazık ki hayatın gerçekleri bunlar..
Hiçkimse kaliteli bir ürünü yok fiyatına imal edemez.. Hiçkimse 1$ lık transistörlerle harikalar yaratamaz, ya da 5$ lık entegreyle! Hifi bir bütündür, konnektöründen, kablosuna, kondansatöründen hoparlörüne değin! Soğuk zincir gibi... Marketlerde satılan donmuş gıdaları herhangi bir aşamada erittiğinde artık kullanılmaz hale gelir, ve ne yazık ki hangi aşamada eridiğinin bir anlamı yoktur. İşte hifi de öyle bir şeydir. Her aşamasına sadık kalman gerekir. Yoksa hayal kırıklığı yaşarsın.

Zaman zaman, bazı "toy" arkadaşlar, bu temel aşamaları atlayıp, salt Class A amplifikatör yapabilmek için ter dökerler, ben itiraz ettiğimde de benimle "aptalca" bir ağız dalaşına girerler.

Öncelikle, hifi hiend bir kültürdür, bir kulak deneyimidir. Elinizde gerçek hoparlörler ve gerçek kaynaklar olmadan salt aradaki bir ampliyi (en iyi şartlarla yapmış olsanız dahi) realize ederek hifi sistem üretmiş olmazsınız...
Gelelim kaliteli ampli konusuna, evet dostum elbette kaliteli ampli yapmaya çalışacaksınız, aynen benim yapmaya çalıştığım gibi! Ama analog "oldukça" niteliksel bir teknolojidir. Ve emin olun Türkiye'de satılan onarım malzemeleriyle adam gibi bir devre kuramazsınız. Bu anlamda, yavaş yavaş ilerlemek, dişinizden tırnağınızdan artırdığınız paralarla, ağır ağır malzemeleri alıp sonuca emin adımlarla ilerlemek gerekir, başka türlü bir girişime eminim bu forumdaki hiçkimsenin parası yetmez.
Bu anlamda diyorum ki; en yapılası hifi amplifikatör gainclonedir. Kaliteli bir ayrışık ampli yapmayı düşünüyorsanız ihtiyacınız olan malzemenin on katı kadarını alıp içinden malzeme seçmeniz gerekir (matching) ve çok daha pahalıya mal olur.
Ve kesinlikle ve kesinlikle;
HI-FI HI-END BİR SİSTEM DİNLEMEDEN "BENİM YAPTIĞIM ŞÖYLE SÜPER, BÖYLE MÜKEMMEL" YORUMU YAPMAYIN.. Sakın...
Kolay gelsin.

[drhardware]

Örnek olması açısından şu an üzerinde çalıştığım ve öncesinde bir preampli bulunacak (kit projesidir) bir dual mono gainclone;

Şu da güç kaynağı;


Kısa bir maliyet analizi yapacak olursak;

LM3875TF ~ 8€ x 2 = 16€
1,500µF/35v Panasonic FM Kondansatör ~ 1,8€ x 8 = 14€
Wima MKS2 100nF/63v ~ 0,5€ x 16 = 8€
Caddock MK132V Direnç (20K, 1K) ~ 4€ x 8 = 32€
Black Gate 47u/6v3 NP kondansatör ~2€ x 2 = 4€
LT1083 8A Regülatör ~12€ x 2 = 24€
MUR860 ~1€ x 16 = 16€
2 x 24v, 225VA Toroid Trafo ~ 35€ x 2 = 70€

Görüldüğü gibi yaklaşık 185€ yalnızca elektronik malzemenin önemli olanları tutuyor... Bunu kutulaması ve diğer mekanik unsurlar dahil edilmemiş durumda.
Ayrıca tek başına çalıştırılmayacağı için bir de preamp devresinin maliyeti var ki, sanırım 100€ kadar da o tutacak..
Sonuç:
HIFI pahalı bir iştir. Ama kendin yaparsan daha ucuza mal edebilirsin. Dikkat "daha ucuza" dedim bedavaya değil!

[hoparlör]

Konuyu gerçekten çok iyi özetlemişsin Dr. Olay budur maalesef. Yaklaşık bir yıldır piyasada "onarım malzemeleri" arasında epey zaman harcadım. Bir o kadar da yurtdışındaki kaynakları tabiki.

Sonuçta gerçek anlamda adamların yaptığı kaliteye ulaşma şansımız düşük. Bunu da hani yüzlerce devre yapmış, çalıştırmış biri olarak iddia etmiyorum. Bu birikim işi ve okuyup araştıran herkesin rahatlıkla ulaşabileceği kadar da net görünüyor.

Hoparlör ancak birilerinin yedek olarak getirdiği ya da üretimine son verilmiş depo mallarının spot piyasadan ucuza düşürülmesiyle bulunabiliyor. T/S hayal.
Hoparlör filtrelerini yapma şansınız yok, piyasada hazır satılanların istinasız hepsi dandik. Jantsen ile karşılaştırın bakalım.
Kondansatör Hitano, Philips, Rubycon, .. şeklinde var, ama standart seriler, low ESR, audio grade yok.
Transistörler tamamen şansa, boncuk mu silikon mu test etmeniz lazım.
Entegreler şaibeli, çalışanından bile şüphe ediyoruz.
PCB'ler ev yapımı, bakır yol kalitesi vs. tartışılır.
Trafolar, yerli sac yeterli manyetik akı sağlayamadığından pek de kaliteli değil, %20-40 daha verimsiz.
Kutu mutu derseniz hazır olanlar Pro seslendirme işleri için, kendiniz tasarlamak durumundasınız.

Peki memlekette hiç mi düzgün birşey yok? Var tabiki, ancak imalatçı firma kendi malzemesini belirli kaynaklardan getirtiyor, soğutucusundan PCB'ye kadar ürettirip işi bitiriyor. Ama bizim gibi amatörler için tek bir metal film dirençten min. 2000 tane alıp kenara koymak pek olası değil. Hayır, evde oturup kaç tane amfi yapabiliriz ki elimizde fazla direnç var diye?

Elektronikle ilgili başka forum ve sitelerde "yaptım süper oldu" lafları dolaşıyor ama daha baskılı devre, üzerindeki elemanlar baştan dandik, ego tatmininden öte birşey değil. Diğer yandan markalı klasik amfilerde bakıyorsunuz basit devreler, sade tasarımlar, ama ses oldukça başarılı. Adamlar seçmişler öyle koymuşlar. Bu iş tıpkı yemek yapmak gibi, eğer malzemeniz iyiyse ahçılık ikinci planda kalabilir. Yok değilse basarsınız soğanı tuzu, baharatı, durumu idare edersiniz ama mideniz yanar.

Artık malzemeyi her değerden en 20 tane felan alıp kullanıyorum. Öğrenci olmadığım için açıkcası bana dokunmuyor, ama fazla da tutmuyor. Gene de özellikle transistör eşlemesinde sorun var. Küçükler multimetre ile ölçülüyor ama güç transistörleri daha bir zor, halen uğraşıyorum. Elektronik bilgisini derinleştirmeden zaten olacak gibi değil. Ama bu işe başlamadan önce malzeme kalitesinin ve eşleştirmenin bu derece önemli olduğunu hiç bilmiyordum. Epey ilerledim sanırım Bahsettiğin malzeme standartlarını HiFi için önşart diye yazıp bir yere asmak lazım.

Sonuçta amaç high-end ise, kesinlikle cepten parayı çıkarmak gerekiyor, yapmak ya da satın almak. Önce satın alıp sonra yapmak

Class A ise kulaklık amfisi dışında pek ilgimi çekmedi, tıpkı lambalar gibi. Belki bir gün. Tek tesellim uğraşırken çok şey öğrendim ve bu yüzden devam ediyorum. Bu da bir öğrenme kültürü, iyi dostluklar da kuruluyor. Bu da öğrenmenin keyfi olarak kalıyor yanımıza.

LM3875 devresini yayınlamanı merakla bekliyorum Dr., gerçi devreyi gördüm ama son halini ve yorumlarını yeni proje olarak yayımlarsın herhalde. Aslında subwoofer amfisi dahil, LM4702 projen, böyle bir sürü çalışman var ve forumlarda gömülü bilgi olarak duruyor. Bunlar aslında siteye de konabilecek projeler değil mi? Yoksa Hazar'ın da zamanı ve hosting yeri mi dar?

[drhardware]

Dostum teşekkür ederim.
Burada öncelikle amacımız gerçekten hifi speklerinde bir sistem nasıl toplanır, nasıl yapılır bunu irdelemek! En azından benim amacım öyle.
Yoksa, ampli şemaları, bütün elektronik sitelerinde bol bol bulunuyor. Malzeme kalitesinden söz eden yok ama...
Amacım entegre amplifikatörlere saplanıp kalmak değil! Daha iyisini daha ilerisini görmek, ama zaman/para kısıtlamaları bunu uzun zadeye yaymamızı gerektiriyor.
Malzeme temini konusuna gelince, esasen biz de tüm DIY cilerin yaptığı gibi Farnell, Elfa gibi gerçek distribütörlerden ve makul miktarda malzeme alabiliriz. Ben geçmişte epey bir alışveriş yaptım ve sorun olmadı. Maliyet konusuna gelince, doğal olarak buralardaki malzemeler Karaköy/Konya Sokak piyasası gibi değildir, ancak kalite bakımından emin olabiliriz. Evet belki hepimiz ufak bir araştırma sonucu, Hitano, Samsung vs.. kondansatör bulabiliriz yerel piyasada ancak ne kadar beklemiş? Acaba stok fazlası ürün mü? Çıkma mı? sorularının cevabı yoktur..
Sayısal devreleri çok çok kalitesiz malzemelerle toparlayabiliriz ama ne yazık ki audio devrelerinde bu tür malzemeler yalnızca vakit kaybına değil başka malzemelerin de hasar görmesine neden olabilir. Diğer yandan eminim ki; bu piyasadaki her 10 yarıiletkenden 9 u sahte ya da fasondur. İnsanlar orijinal MOSFET leri dahi seçerek alırken biz hangi kaliteyle bu adamların ulaştığı seviyeye ulaşmaya çalışıyoruz doğrusu anlamak mümkün değil.
Yukarıda küçük bir hesaplama yaptım. Sanırım 400€ civarında bir harcama ve iki üç hafta sonu işgücü ile takriben 1000-1500€ ya satılan bir komponent audio sistemi elde etmek mümkün. Bundan sonra örneğin, bir CD transport ve DAC yapılabilir aynı mantıkla... Hoparlör konusunda iddialı değilim, denemelerim oldu ancak başarısızlık kaçınılmaz. Aktif hoparlör sistemi daha mantıklı bir çözümmüş gibi geliyor bana... Bu oldukça yapılabilir bir DIY çalışması.
Bu uğurda çok zaman-para harcadım ve çok devre yaptım. Sonuç olarak diyebilirim ki uğraşırsanız olur. 25 yıl sonra halen uğraşıyorsam kimsenin ağlamaya, umutsuzluğa kapılmaya hakkı yok demektir. Yalnızca biraz dikkat o kadar!
Kolay gelsin.